Interviewreeks Sociale Veiligheid - Fries Heinis (bestuurslid Bewuste Bouwers) "Er is veel bereidwilligheid in de sector om grensoverschrijdend gedrag aan te pakken”

Door: Barbara van Baarsel (Buro Barcode)

Eerder dit jaar kwam de Raad van Advies van Bewuste Bouwers bijeen om zich te buigen over het thema ‘Grensoverschrijdend gedrag’. Dit onderwerp staat de laatste tijd in de spotlights bij veel bedrijven en centraal in het maatschappelijke debat. Zaken rondom Marc Overmars en The Voice hebben geleid tot veel (media)aandacht voor grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer.

In de bouw staat veiligheid op de werkvloer altijd al hoog in het vaandel en dan met name om risicovolle situaties op de bouwplaats te voorkomen. Maar, grensoverschrijdend gedrag zorgt voor een andere vorm van onveiligheid, zowel op de bouwplaats als in de kantooromgeving.

De leden van de Raad van Advies hadden verschillende visies op ‘wat betekent grensoverschrijdend gedrag, wat kun je ertegen doen en wie bepaalt de grenzen’. Omdat niet op alles een eenduidig antwoord gegeven kon worden heeft de raad de wens uitgesproken dit thema verder en breder bespreekbaar te maken met onder meer een toolbox of workshop voor bedrijfsdeelnemers. En tevens een interviewreeks, zodat zowel online als op de bouwplaatsen (nog) meer aandacht besteed wordt aan dit zeer actuele thema.

Fries Heinis, directeur Bouwend Nederland mag in zijn rol als bestuurslid van Bewuste Bouwers, het spits in deze reeks afbijten. We beginnen met de cijfers, zo veel is ‘logisch’, want cijfers liegen er niet om, daar waar ‘gevoelens’ over dit thema vrij te interpreteren zijn.

Bron: CBS – juni 2020:
Hulpkrachten bouw en industrie hebben het vaakst te maken met pesten door leidinggevenden en/of collega's (17 procent), gevolgd door productiemachinebedieners (16 procent) en assemblage-medewerkers (14 procent). Het minst last van intern pestgedrag hebben de algemeen directeuren (2 procent).

“Deze cijfers komen Bouwend Nederland en mij bekend voor,” stelt Heinis. “Ik merk dat ik geneigd ben direct naar de oorzaak te zoeken die mijns inziens – al is het psychologie van de koude grond – te maken heeft met het homogene karakter van onze sector. Over het algemeen zijn er veel mannen in aan het werk en zie je dat het voor buitenstaanders altijd al lastiger is om ‘erbij te horen’, laat staan als je er als vrouw, jongere of niet-Westerse bij komt. Dit kan leiden tot pestgedrag of anderszins overschrijdend gedrag. Dat speelt in de bouw, en ook zeker in andere branches, zoals de horeca, de creatieve industrie en in de sportsector. De constatering is geen rocket science. Maar het is absoluut wel een thema dat aangepakt moet worden.”

Diversiteit & sociale veiligheid

De drive om dat te doen speelt al wat langer bij Heinis. Al enige tijd is Bouwend Nederland participant bij SER Diversiteit in bedrijf. Een traject om sectoren en branches te ondersteunen als het om diversiteit gaat. De branchevereniging deelt de door de SER verstrekte protocollen, handleiding en ander materiaal. Verder is Bouwend Nederland sinds een jaar of drie nadrukkelijker op zoek naar bestuurders met andere competenties en achtergronden en worden meer selecties onder jongeren en vrouwen gemaakt. “Toch zitten in die selectiecommissies vaak blanke mannen van middelbare leeftijd, en is het onvermijdelijk dat ook zij vanuit hun eigen percepties selecteren. Ik vind het belangrijk en hoognodig om dit aan te blijven jagen. Zowel voor de diversiteit als voor een prettige en respectvolle werkomgeving. In die lijn organiseerde Bouwend Nederland onlangs nog het Generatie Theater voor haar leden. Op spelende wijs werd daarin door een theatergroep uitgebeeld hoe groot de verschillen zijn tussen - in dit geval - generaties. “Dat was behoorlijk confronterend,” vertelt Heinis. Een paar van dit soort scènes uitgelicht:

• Een DGA van 60+ erkent dat meer aandacht besteed moet worden aan het werven van jongeren en vrouwen, maar meent tegelijk dat dit niet zijn taak is: ‘ik doe het al dertig jaar zo, en dat werkt prima’.
• Een mannelijke CEO stelt dat iedereen om 7:00 uur ’s ochtends moet starten, zoals dat altijd al het geval was. Terwijl we inmiddels weten dat de nieuwe generatie veelal te maken heeft met een werkende partner en met de logistieke uitdaging voor de kinderopvang.

Heinis: “Het zou toch geweldig zijn als begrip is voor medewerkers in het laatste voorbeeld, in plaats van het rigide vasthouden aan de traditionele richtlijnen. Ik denk dat je je als bouwbedrijf hier juist mee kunt onderscheiden in deze krappe arbeidsmarkt. We kunnen het ons niet veroorloven om welke doelgroep dan ook te passeren.

Heinis krijgt van zijn achterban terug dat er behoefte aan meer informatie en tools is om een prettige werkomgeving voor álle medewerkers, bloed- en doelgroepen te creëren.

Het is de reden dat Heinis bij het stichtingsbestuur van Bewuste Bouwers heeft aangegeven dat met dit thema iets gedaan zou moeten worden. Zowel op het vlak van grensoverschrijdend gedrag, alsook op dat van sociale veiligheid en betrokkenheid, want die zaken hangen nauw met elkaar samen.

‘We hoeven gelukkig geen kruistocht meer te voeren’

Hoe je een lans kunt breken binnen een thema waar nog veel taboe op zit; soms onderhuids (machtsverhouding uitgebuit, die te intieme aanraking of structurele discriminatie) en soms juist heel concreet (iemand die een collega heeft opgesloten in een dixie), is niet altijd eenvoudig. “Gelukkig hoeven we geen kruistocht te voeren om het erover te hebben. Er is ontvankelijkheid en daarmee is er ruimte voor gesprek. Dat klinkt misschien erg zacht, maar ik denk dat je het er over moet blijven hebben, steeds weer, omdat grensoverschrijdend gedrag ook aan verandering onderhevig is. Dat wat we twintig jaar geleden wellicht normaal vonden, of waar we niet over durfden te spreken, is dat nu niet meer. En in deze snel veranderende wereld is dat wat vandaag oké is, morgen misschien not done. Blijf dus praten, vertel waarom iets je raakt of zelfs pijn doet. Daarin ligt ook een grote rol voor leidinggevenden: vraag hoe het echt met iemand gaat: één-op-één. En in groepsverband zouden ‘worst practices’, concrete voorbeelden van pestgedrag, meer inzicht kunnen geven aan de pester (mijn woorden hebben meer impact dan ik dacht, waarom doe ik dit eigenlijk?) en aan de gepeste (waarom raakt het mij, waarom laat ik dit gebeuren?).”

Uit de cijfers van het CBS blijkt dat het niet alleen een onderwerp van de werkvloer is en dat benadrukt Heinis ook: “Hoewel dat een gegeven is, is het ook zo dat iedereen een ‘span of control’ heeft, of je nu op de bouwplaats of op kantoor werkzaam bent. Toch is het vooral aan de DGA’s en CEO’s, de HR-managers en andere leidinggevenden om er scherp op te zijn en blijven; zij moeten zich dit aantrekken want zij zijn in de positie om een veilige omgeving te creëren en zaken bespreekbaar te maken. Daarbij is het de werkgever die de context van de omstandigheden bepaalt en wel of geen ruimte laat voor situaties waarin grensoverschrijdend gedrag plaats kan vinden of omstandigheden creëert om het bespreekbaar te maken. Ook daar ligt een grote verantwoordelijkheid, wat mij betreft. Immers, de dader is altijd aansprakelijk, maar omstandigheden wegen ook zeker mee.”

Erkennen – erover spreken – er iets aan doen

Er is werk aan de winkel voor deze gezamenlijke opgave in de bouw. “Absoluut, in een sector met veel Alfa-mannen, veel oplossingsgerichte mensen die project voor project bezig zijn.” Is het dan zinvol om de koe bij de hoorns te vatten en een lijst te maken met gedragingen die niet thuishoren in de sector? “Nee, zeker niet, dan zou je je blind kunnen staren op zo’n papieren werkelijkheid. Ik kies voor het zo snel mogelijk erkennen van een situatie of probleem, erover in gesprek gaan, er iets aan doen en dan weer door. Soms denk ik natuurlijk ook: waarom hebben we een #metoo of The Voice-schandaal nodig om wakker te worden? Blijkbaar werkt dat zo bij mensen en staan we niet elk moment van de dag in een alerte houding om hiermee bezig te zijn. Laten we dit soort momenten – hoe verschrikkelijk ze ook zijn – gebruiken als katalysator om (nog) meer te doen. En dan ben ik blij dat we met Bewuste Bouwers altijd handelen op actuele thema’s.”

Heinis ziet workshops en trainingen rondom grensoverschrijdend gedrag als een instrument om in te zetten. Hij meent dat vooral de auditoren van Bewuste Bouwers veel zien en opvangen ten aanzien van deze problematiek. “Zij hebben een uitgeschreven positie om zaken te signaleren en bespreekbaar te maken. Ik kan mij in ieder geval voorstellen dat we binnen de bestaande pijlers van de gedragscode nog nadrukkelijker aandacht besteden aan het fenomeen; zoals eerder gezegd: je moet het erover blijven hebben met elkaar, en daar kan ook een audit weer aan bijdragen. Volgens mij is er voldoende bereidwilligheid in de sector om het gesprek aan te gaan.”

Fries Heinis geeft het stokje door aan Carla Rodenburg, CEO bij BAM Infra Nederland, met de vraag:

“Wat doe jij binnen jouw organisatie om tot concrete resultaten te komen die betrekking hebben op het thema grensoverschrijdend gedrag? En, in hoeverre zie jij een rol voor Bewuste Bouwers om deelnemers te helpen op dit vlak?"

Column namens Bewuste Bouwers over dit thema in vakblad De Aannemer.