YOU, ME, (VIR)US – Edwin Lokkerbol (Programma Veiligheid in de bouw) “Ook nu hoeft veiligheid niet veel te kosten, maar het is wel van levensbelang”

Door: Barbara van Baarsel (Buro Barcode)

In deze portrettenreeks spreken we met mensen uit de bouwsector. We zijn in gesprek met brancheverenigingen, bouwbedrijven, ingenieurs, bestuurders, vastgoedexperts, oudgedienden en jonge honden, om te zien hoe onze sterke sector zich staande houdt in dit corona-tijdperk. Om te leren van elkaars insights en visies. Ter verbroedering en inspiratie. De geïnterviewde geeft met een prangende vraag het woord aan de volgende. Zo houden we deze ‘kettingbrief’ levend en relevant.

Micha Reusen, Head of Sustainability & Innovation bij Bouwinvest, stelt zijn vraag aan Edwin Lokkerbol, programmamanager Veiligheid in de bouw:“Welk effect heeft deze coronapandemie volgens jou op veiligheid en gezondheid in de bouw op de lange termijn? Ofwel: welke learnings zorgen ervoor dat we bewust worden van die thema’s?”

Edwin: “Corona gaat over veilig en gezond werken. Dus naar mijn beleving heeft corona alles te maken met veiligheid. Ik weet niet waar we over een jaar staan, maar de zorg voor elkaar op de bouwplaats is van cruciaal belang bij de maatregelen die zijn genomen. Wat we leren is dat heldere afspraken en de bereidheid van iedereen om deze afspraken ook na te komen, cruciaal zijn om te kunnen blijven bouwen. Dus eerst de veiligheid en de gezondheid van alle mensen. En dan aan de slag. Dat zou trouwens altijd leidend moeten zijn bij het werken in de bouw.”

Jou is gevraagd opvolging te geven aan de aanbevelingen van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid in de sector. Hoe doe je dat?

“Onder meer met een implementatieplan, maar ik zou direct willen benadrukken dat het niet om het ‘plan’ gaat, maar om het ‘doel’ veiligheid op een hoger niveau te krijgen, dat het thema de aandacht krijgt dat het verdient. We zijn het er allemaal over eens dat communicatie en gemeenschappelijke belangen essentieel zijn om zaken te veranderen.”

Op dit moment moet elk bouwbedrijf al V&G plannen maken, krijgt dat in deze tijd nu genoeg aandacht?

“Corona zorgt ervoor dat we extra aandacht hebben voor de veiligheid van mensen. Gek genoeg is corona daarin juist niet bedreigend. Maar, de manier waarop je je werkzaamheden kunt uitoefenen, heeft te maken met veilig voelen en veilig zijn; dat zijn cruciale elementen. Wat mij betreft hangt dat samen met hoe mensen naar zichzelf kijken, en niet direct naar hun chef of opdrachtgever wijzen. Er zijn hele goede protocollen gemaakt, die duidelijk zijn.”

Leveren die maatregelen geen veiligheidsrisico’s op?

“Ik denk het niet. Zoals bij de 1,5-meter regel; soms is het handiger om wat dichter bij elkaar te staan; denk aan montagewerkzaamheden of tillen. De essentie is dat het bespreken van de werkzaamheden – dus weer communicatie! – ervoor kan zorgen dat risico’s worden vermeden. Je moet het simpelweg vaker hebben over veiligheid. Overleg hoe je risico’s kunt beperken.”

Spreken over veiligheid moet dus altijd het startpunt zijn?

“Absoluut. Een van de aanbevelingen van de Onderzoeksraad is dat de bouw een lerende omgeving moet zijn, ook op het gebied van veiligheid. Laten we daarom in die lerende omgeving meteen starten met dit uitgangspunt. Spreken over veiligheid is belangrijk voor collega’s onderling, maar ook in de dialoog tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Wie heeft de regie op veiligheid? Hoe wordt dit vormgegeven? Hoe wordt dit vastgelegd? Juist ieders perspectief is interessant wanneer je samen aan een opgave werkt. Het zou niet alleen moeten gaan over hoe mooi een gebouw of viaduct wordt, maar ook over hoe je dat zo veilig mogelijk kunt realiseren. Dat moet zorg nummer 1 zijn.”

Denk je dat het protocol ‘Samen veilig doorbouwen’ daaraan bijdraagt?

“Ja, het heeft voldoende in zich om aan de slag te gaan, en geeft  antwoord op veel vragen. Het benadrukt ook hoe belangrijk veiligheid is in deze sector. Zonder deze randvoorwaarde zou de bouw nu stil komen te liggen. Kijk, je moet nu niet koste wat kost door willen bouwen, het moet wel veilig gebeuren zodat de 600.000 mensen ook echt aan de gang kunnen blijven.”

Voel je dat hier een bepaalde onzekerheid over bestaat?

“Mensen lijken soms onzeker omdat er nog geen maatwerk is. Diezelfde mensen denken vaak dat ze veiligheid kunnen creëren door een systeem, maar ik denk dat je bij onzekerheid juist een systematische aanpak nodig hebt met heldere afspraken en geen nieuw systeem hoeft op te tuigen. De sector is namelijk enorm divers, opdrachten en opgaven zijn niet hetzelfde. Vergelijk maar eens de werken van een kleine gemeente met die van het Rotterdams Havenbedrijf of ProRail. Daar bestaan andere taakopvattingen en uitdagingen. Om meer zekerheid te krijgen zou ik zeggen: ‘overleg alsjeblieft altijd wat er gegeven de omstandigheden en in een veilige situatie gerealiseerd kan worden’.”

Wat zijn je ambities?

“Allereerst is het mijn doel om deze drie aanbevelingen uit het rapport van de Onderzoeksraad onder de aandacht te brengen:

1. de regie op veiligheid moet verbeteren
2. constructieve veiligheid moet beter belegd worden
3. de bouw moet een lerende omgeving worden”

Wat heb je nodig om daarmee verder te kunnen?

“Bij de realisatie van het implementatieplan werken we samen met het Opdrachtgeversforum in de bouw (vooral Rijksvastgoedbedrijf en ProRail), Bouwend Nederland, NL Ingenieurs en VN Constructeurs. Ook de Governance Code heeft hierin een belangrijke rol. Met het commitment om aan de slag te gaan, zit het dus wel goed. Wat nu nodig is, is een plan waarin wordt aangegeven wát we nodig hebben. En waarin duidelijk is wat ieders rol is. Daar werken we nu aan.”

Wat kan Bewuste Bouwers hierin betekenen?

“Wederom door de dialoog aan te gaan met de personen die een rol hebben op het gebied van veiligheid. En eigenlijk heeft iedereen in het bouwproces hierin een rol! Van ontwerper tot constructeur. Van directie tot machinist. We moeten ons bewust worden van de manier waarop we samenwerken, zodat de juiste vragen aan het begin worden gesteld, zowel door opdrachtgever als -nemer. Dan wordt het vanzelf onderdeel van het handelen en de cultuur!”

Bij Bewuste Bouwers staat bewustwording centraal. Kan deze corona-pandemie zorgen voor een positief effect op houding en gedrag rondom veiligheid?

“Een grotere noodzaak om nu in actie te komen is er niet, dus ik hoop het van harte. Hoewel we ook realistisch moeten zijn en nog zien dat er verschillend gedacht wordt over veiligheid. Te veel mensen zien het als een vanzelfsprekendheid. Veiligheid is hard werken en een vraagstuk waar je telkens weer op terug moet blijven komen. Het mooie van Bewuste Bouwers zijn de praktijkvoorbeelden die lering geven! Daarmee laten jullie zien dat veiligheid niet veel hoeft te kosten, maar wel van levensbelang is. Ik kom daarom toch weer terug op communicatie en dialoog; het is bij alles leidend, omdat je per definitie in een omgeving werkt die vijandig kan zijn. En dat laten de cijfers zien. Jaarlijks zijn er in de bouw te veel doden en gewonden te betreuren. Dat moet voor iedereen de motivatie zijn het beter te doen.”

Welke vraag stel je aan Bart Smolders, Directievoorzitter Infrastructuur bij Heijmans?

“Ik waardeer jouw streven op het gebied van veiligheid. Maar ‘hoe’ krijg je het thema in de vezels bij iedereen; hoe zorg je er bij Heijmans voor dat het zowel bottom up als top down wordt nagestreefd?”