YOU, ME, (VIR)US – Ans Rietstra (ProRail en Opdrachtgeversforum in de Bouw) “In onze adviesfunctie kijken we vooruit, want het OV is er ook voor de toekomst, ongeacht deze bijzondere situatie waar we mee te maken hebben”

Door: Barbara van Baarsel (Buro Barcode)

In deze portrettenreeks spreken we met mensen uit de bouwsector. We zijn in gesprek met brancheverenigingen, bouwbedrijven, ingenieurs, bestuurders, vastgoedexperts, oudgedienden en jonge honden, om te zien hoe onze sterke sector zich staande houdt in dit corona-tijdperk. Om te leren van elkaars insights en visies. Ter verbroedering en inspiratie. De geïnterviewde geeft met een prangende vraag het woord aan de volgende. Zo houden we deze ‘kettingbrief’ levend en relevant.

Bart Smolders, Directievoorzitter Infrastructuur bij Heijmans, stelt zijn vraag aan Ans Rietstra, COO bij ProRail: “Hoe zorg jij – vanuit jouw voorbeeldfunctie – samen met de markt voor continuïteit in de sector, zodat we over vier jaar de grote opgave van vervanging, renovatie en groei op het spoorsysteem kunnen waarmaken?”

Ans Rietstra: “Ja, de grote vervangings- en renovatie-opgave ligt er, maar we moeten er ook voor zorgen dat Nederland blijft investeren. Daar doen we nu heel veel voor, o.a. samen met het ministerie, overheden, ingenieursbureaus en aannemers. Natuurlijk gaat onderhoud gewoon door; treinen moeten blijven rijden. Maar het is ook belangrijk dat we de mogelijke groei die op ons afkomt kunnen accommoderen. We zitten nu nog middenin een crisis en we volgen de ontwikkelingen nauwlettend. Maar onze ambities blijven hetzelfde. Er is sprake van uitgestelde groei en we verwachten dat tussen nu en 2030  het aantal treinreizen met 30 tot 40 procent zal toenemen. Als je nu investeert in het spoor, betaalt zich dat later uit. En dan is het dus ook belangrijk dat projecten doorgaan.

Dat doen we door samen met de markt te prioriteren: welke projecten hebben voorrang op het gebied van vervanging en renovatie? We vragen opdrachtgevers te blijven investeren. Niet alleen om de continuïteit van het bedrijfsleven te waarborgen, ook omdat we ons ervan bewust zijn dat je het niet zo maar weer aan de gang krijgt wanneer we zaken stopzetten. Letterlijk en figuurlijk willen we het spoor en de markt in beweging houden.”

Op welke wijze(n) gebeurt dat?

“Bijvoorbeeld door contractuele voorwaarden aan te passen naar deze situatie. Zo moet het voor aannemers mogelijk zijn om de corona-maatregelen die zij moeten treffen door te berekenen in de projectsom. We hanteren bij ProRail prestatiegericht onderhoud; ook daarin zijn we creatiever geworden over hoe je zaken samen kunt oplossen. Verder kijken we goed naar de supply chain; de toevoer van materialen moet gegarandeerd zijn om door te kunnen bouwen. Daarom hebben we douane-afspraken gemaakt binnen Europa ten aanzien van ladingen van bepaalde bouwers. Zodat dat specifieke vervoer niet onnodig hoeft te stoppen bij de grens. Ook hebben we met aannemers ervoor gezorgd dat voorraden van spoor-kritische materialen zijn aangelegd, zodat we voorbereid zijn mocht er, onverhoopt, een tweede golf komen.”

Hoe zorg je er in de tussentijd voor dat innovatie en duurzaamheid nog steeds (hoog) op de agenda blijven staan?

“Door in gesprek te blijven. En door de crisis niet alleen als een groot gevaar te beschouwen, maar ook als een kans. Je moet dat wel creatief en samen willen doen. Van ‘contract naar intensief contact’ om ervoor te zorgen dat je wat je elkaar belooft ook waarmaakt. Innovatie en duurzaamheid, evenals veiligheid, mogen daarin niet ondersneeuwen. De crisis inspireert ook om te innoveren. Zo heeft ProRail met het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat ondernemers uitgedaagd om ideeën aan te leveren om perrons veiliger te maken en beter met de ruimte om te gaan. Dat is met de 1,5-meter samenleving nog urgenter.”

We zitten ongeveer drie maanden in deze bijzondere situatie. Hoe beleef je de periode zelf?

“In deze periode ben ik mij bewuster geworden van mijn drive: waarom duurzame mobiliteit in Europa en Nederland hoog op mijn agenda staat. En ik heb het ervaren als behoorlijk hectisch, ik ben heel druk geweest. Daarin mis ik wel het menselijk contact; de echte verbinding en interactie. Al is het maar om een échte schouderklop te kunnen geven. Vorige week had ik voor het eerst weer een live meeting en dan merk je dat non-verbale communicatie ontzettend belangrijk is. Iets wat wegvalt bij een Teams-meeting. En dan ben ik al lang blij dat je nu geen vier, maar zelfs negen gezichten tegelijk kunt zien via Microsoft Teams.”

Nu Nederland letterlijk weer in beweging komt, vroeg ik mij af: pak jij de auto of de trein?

“De trein! Hoewel de overheid de oproep doet alleen de trein te pakken wanneer het echt niet anders kan, voel ik ook de behoefte om juist dit vervoersmiddel te kiezen. Het geeft niet alleen voldoening om het weer te kunnen en mogen doen, het levert direct ook een bijdrage aan een duurzamere wereld.”

In dat opzicht zit jij echt goed op je plek…

“Absoluut, ik vind het zo ontzettend gaaf wat ik hier doe.”

Daarnaast ben je ook voorzitter van het Opdrachtgeversforum in de Bouw. Hoe zie jij die rol in relatie tot de coronacrisis? 

“Het is met name een kennisplatform, een collectief van grote publieke opdrachtgevers (zoals Rijkswaterstaat, Rijksvastgoedbedrijf, Schiphol, universiteiten en ziekenhuizen, red.). Hierin delen we kennis en praktijk om ervoor te zorgen dat wij de voorbeeldrol die we hebben ook echt vervullen. Zo delen we bijvoorbeeld een handelingskader en halen wij er best practices uit om ervan te leren en om debatten te kunnen voeren. Het is heel dynamisch, want grote opdrachtgevers zoals NS en Schiphol kennen nu een andere realiteit dan voor corona. Zij maken nu weer andere afwegingen dan opdrachtgevers die betaald worden door het rijk, ministeries of provincies. Het is goed om elkaars belangen te kennen zodat we elkaar kunnen helpen en vooral stimuleren om aan de gang te blijven, zonder in te boeten op duurzaamheid en de marktvisie. Je zou kunnen zeggen dat we kritische vrienden zijn! Als voorzitter kan ik niets afdwingen bij een ander, we zijn geen besluitvormend orgaan; we zorgen er bijvoorbeeld wel voor dat we tijdens corona doorgaan met het verkondigen van ons gezamenlijk belang en daarbij in gesprek blijven!”

Hoe werkt dat het best volgens jou?

“Tijdens een crisis is change of command soms onvermijdelijk, maar vanaf het moment dat je kunt upscalen, geloof ik dat het op basis van samenwerking moet gebeuren, dus niet van hogerhand opgelegd. Met het protocol ‘Samen veilig doorwerken’ hebben we dat in de bouw goed gedaan. Dat vind ik een mooi voorbeeld van hoe je het in ons poldermodel met elkaar kunt realiseren. En laten we wel wezen: het echte werk van ProRail gebeurt aan de spoorlijnen en op het perron, op de dijken en bij de waterschappen. De mensen, de inspecteurs, de systeemtechnici… zij doen het! Wij faciliteren, maar het gebeurt dankzij hun spirit om het morgen net wat beter en mooier te maken dan vandaag. Ik noem het ‘van het poldermodel naar het spoormodel’. Zo reduceren we iets wat eigenlijk behoorlijk complex is naar begrijpelijke taal om het hogere doel te kunnen stellen.”

Helpt een crisis als deze bij dat bewustzijn?

“Het vergroot in ieder geval een stukje creatief vermogen. Maar tegelijk mag de crisis niet leiden tot iets wat als een donkere wolk boven ons blijft hangen. We zijn tenslotte niet ‘100% in crisis’. Het gaat erom hoe we erin acteren en ik hoop dat we 50% van dat acteertalent ook in normale situaties laten zien, dat we het implementeren in ons daily business. Daar worden we allemaal beter van; menselijker, duurzamer en misschien wel iets minder economisch gedreven.”

Hoe acteer je als een van de leiders van deze ‘tribe’ in deze periode?

“Er is een leeuw voorbijgekomen en die horen wij te verslaan. Het is wel een ander soort leeuw dan we gewend zijn. In een normale situatie heb je het over verdeling van middelen, nu gaat het over hoe je het vertrouwen herstelt om deze crisis te overwinnen. Dat gaat gepaard met investeringen in het spoor en het openbaar vervoer. Mensen moeten zich weer verbonden voelen. Het is te makkelijk om je in een cocon te verstoppen, terwijl het de bedoeling is dat je er als vlinder uitkomt. Dat we gezien worden! In onze adviesfunctie kijken we daarom vooruit, want het OV is er ook voor de toekomst, ongeacht deze bijzondere situatie waar we mee te maken hebben. Nu zijn we een modus aan het vinden in de wederkerigheid met onze sector, de ministeries, het Rijk, en de provincies. Dat is de grote uitdaging. We zijn eerst vooral bezig geweest opvolging te geven aan de maatregelen, nu gaan we terug naar de core business. Als management en directie faciliteren we dat wat er kan, zodat we in beweging blijven.”

Ook Bewuste Bouwers richt zich op de toekomst; welke van de vijf pijlers vraagt daarin de meeste aandacht volgens jou?

“Vakmensen & Verzorgd. Veiligheid staat altijd op nummer een, dat blijft zo. Maar als we het hebben over de toekomst van het spoor, dan zijn daar vakmensen voor nodig. Immers, we doen het niet meer zoals 180 jaar geleden en over 30 jaar zal het anders gaan dan nu, in 2020. Dus, we moeten fit for the job zijn. Voor het spoor is verzorging ook heel belangrijk, dat geldt ook voor de omgeving ervan. Bij ProRail hebben we veel aandacht voor omgevingssensitiviteit, we willen de beste buur zijn.”

Welke vraag stel je aan Jacolien Eijer, directeur NLingenieurs? 

“Hoe houd je duurzaamheid en innovatie in een crisistijd hoog op de agenda, zodat je in deze constellatie laat zien dat het nadrukkelijk tussen de oren van investeerders en gebruikers blijft?”