YOU, ME, (VIR)US - Annet Bertram (Rijksvastgoedbedrijf) "Veel mensen hoeven niet zo nodig meer 5 dagen p.w. naar kantoor; ze zijn nu productiever en zien op tegen reistijd, dit zet ons aan het denken
Door: Barbara van Baarsel (Buro Barcode)
In deze portrettenreeks spreken we met mensen uit de bouwsector. We zijn in gesprek met brancheverenigingen, bouwbedrijven, ingenieurs, bestuurders, vastgoedexperts, oudgedienden en jonge honden, om te zien hoe onze sterke sector zich staande houdt in dit corona-tijdperk. Om te leren van elkaars insights en visies. Ter verbroedering en inspiratie. De geïnterviewde geeft met een prangende vraag het woord aan de volgende. Zo houden we deze ‘kettingbrief’ levend en relevant.
Jacolien Eijer, directeur bij Koninklijke NLingenieurs stelt haar vraag aan Annet Bertram, Directeur-Generaal bij het Rijksvastgoedbedrijf, onderdeel van het ministerie van Binnenlandse Zaken & Koninkrijksrelaties: “Ik wijs in mijn antwoord op de vraag van Ans Rietstra (COO bij ProRail) sterk naar de overheid om de boel in beweging te houden door investeringen te doen. Een investeerder mag en kan eisen stellen. Dat betekent dat de overheid in een sleutelpositie zit – ook voor wat betreft duurzaamheid en innovatie. Hoe zie jij dat?”
Annet: “Als opdrachtgever, en zeker als overheid, kun je het in deze tijd niet maken om níet na te denken over duurzaamheid en innovatie. Het zit in ons aanbestedingsbeleid en wij pakken die thema’s (eisen) altijd mee, ook nu. Natuurlijk hangt het af van de situatie of je iets wel of niet kunt implementeren. Voorbeeldgedrag mag je van ons verlangen en verwachten. We spelen immers een grote rol en nemen daarin mee-koppelende belangen mee.”
Hoe verhoudt zich dat tot de uitvoering?
“Om een voorbeeld te geven: onze rijkskantoren moeten verduurzamen. Normaal gesproken wordt maatregel voor maatregel doorgevoerd; zoals eerst LED-verlichting, dan zonne-energie. Om dit efficiënter te doen, hadden we al vóór de coronacrisis een routekaart ontwikkeld om gebouwen in één keer te kunnen verduurzamen. In zo’n geval is het heel prettig dat we onderdeel zijn van de Rijksoverheid omdat we met verschillende partijen hebben af kunnen spreken dat de routekaart nu in werking wordt gesteld om onder meer de label-discussie van gebouwen te kunnen tackelen. Om twee redenen is dat evident:
- Deze manier van werken bespaart 30% op investeringskosten.
- We kunnen betere verwachtingen schetsen voor bewoners en gebruikers en zijn intensiever met hen in gesprek.
De crisis heeft ervoor gezorgd dat we deze ‘productiestraat’ versneld hebben doorgevoerd, samen met onze opdrachtgevers. Niet in de laatste plaats vanwege de leegstand tijdens corona. Daarbij stelt de overheid vijftien miljoen euro beschikbaar om projecten naar voren te halen en ze nog dit jaar uit te kunnen voeren. In die zin kunnen we gebruik maken van deze hele vreemde situatie.”
Vreemd is het zeker. En dat al bijna vier maanden. Hoe beleef je deze periode zelf?
“Het is een dubbel gevoel; aan de ene kant blijft het een bizarre periode, waarin alles anders is dan we gewend waren en prettig vonden. Zoals face to face-contact hebben om het apparaat aan te sturen, even met collega’s spreken op kantoor en mensen onverwacht tegenkomen. Maar, het mooie is dat we hebben laten zien dat we binnen 1 à 2 weken het hele productieproces van achter de keukentafel hebben voortgezet. Sterker nog: de productie van het Rijksvastgoedbedrijf is 0,0% achteruit gegaan! Met een beetje geluk kunnen we zelfs meer doen dan gepland. Dat geeft nieuwe perspectieven. Veel mensen geven aan dat ze niet zo nodig vijf dagen per week naar kantoor meer willen wanneer de rijkskantoren op 1 september opengaan, dat ze nu productiever zijn en opzien tegen de reistijd.
Die nieuwe inzichten zetten ons aan het denken over of we al die panden nodig hebben op de manier zoals we ze gebruikten. Misschien biedt het kansen om meer vanuit regio’s te werken, in de buurt van waar mensen wonen. Een reuze-interessant thema met meerdere opties om thuiswerken in combinatie met werken op een regiokantoor te onderzoeken. Dat onderzoek zetten we voort met het ministerie van Binnenlandse Zaken.”
Wat zou in ieder geval nodig zijn om het werkbaar te maken?
“De techniek moet ondersteunend zijn en het moeten beveiligde omgevingen zijn. Het nut en de voordelen van thuiswerken zijn in ieder geval aangetoond de afgelopen tijd.”
Waar houdt het Rijksvastgoedbedrijf zich nu met name mee bezig?
“We hebben een hele grote rijks-vastgoedportefeuille en vinden het vanzelfsprekend de bouw aan te jagen door te bouwen om samen uit de crisis te komen, en waar het kan om zaken te versnellen. In dat versnellingsproject richten we ons op vijf pijlers:
- Kantoorpanden versneld verduurzamen;
- De grondpositie in Flevoland onderzoeken ten behoeve van woningbouw;
- Sociale taakstelling met betrekking tot asielzoekers, arbeidsmigranten en de opvang van dak- en thuislozen, i.s.m. het ministerie van VWS;
- Duurzaamheid in algemene zin, i.s.m. het ministerie van EZK;
- Grote projecten zoals het bouwen van een grote gevangenis in Vlissingen.”
Zijn er zaken die jou de afgelopen maanden verwonderd of geïnspireerd hebben in de sector?
“Ik ben aangenaam verrast door hoe we als sector de handen ineen weten te slaan en zo de bouw écht doorzetten. Ook het stikstofprobleem, dat als het zwaard van Damocles boven ons hoofd hing, wordt beter getackeld nu. We hebben afgesproken dat we vanaf 1 juli jl. daar waar nodig emissievrij en -arm uitvragen. Een manier om het probleem in te perken. Wat ik ook inspirerend vind is de snelle(re) besluitvorming. We moeten tenslotte anticyclisch bouwen, dat is anders dan in andere crises. Iedereen is gemotiveerd dat waar te maken. Die gedrevenheid dat te laten zien, dát is gebruikmaken van deze bizarre situatie.”
Bij Bewuste Bouwers gaat het vaak over houding & gedrag. Tijdens corona kwamen die componenten nog meer onder een vergrootglas te liggen. Wat is jou opgevallen als het gaat om houding & gedrag?
“Volgens mij is er op twee vlakken echt iets gebeurd in houding & gedrag:
- De bouw kwam opeens – gezamenlijk – in de positie om te laten zien dat het er toe doet. Dat zorgde voor een nieuw esprit. De sector werd aangesproken en gemotiveerd het waar te maken en dat zag je in positieve zin terug in houding & gedrag.
- Meer dan vóór de getroffen coronamaatregelen, voelt iedereen de noodzaak samen te werken. Dat kan alleen door het samen te doen en elkaar te steunen, of dat nu gaat om duurzaamheidsaanpakken, betalingsregelingen, boeteclausules of het gezamenlijk inzetten van vastgoed. Ook dat heeft te maken met houding & gedrag en resulteert in intrinsieke motivatie.
Uiteindelijk gebeurt het allemaal op de bouwplaatsen. Wij kunnen proberen de kaders te scheppen, maar de mensen die daar dagelijks bezig zijn zorgen ervoor dat het voor elkaar komt!”
Even over die samenwerking: het Rijksvastgoedbedrijf is het schakelpunt tussen het Rijk, gemeentes en commerciële partijen en zoekt samenwerking met marktpartijen en andere overheden. Gebeurt dat nu ook op het vlak van het stellen van nieuwe normen rondom virusbestendigheid in de toekomst, met o.a. bouwbedrijven, ingenieursbureaus en de installatiebranche?
“Er ontstaan interessante dwarsverbanden in calls met bijvoorbeeld Bouwend Nederlands, NEPROM en Techniek Nederland. We hebben in het ketenoverleg met deze partijen afgesproken de versnelling in de bouw voort te zetten omdat dit het verschil kan maken. Ook hier geldt ‘tempo’: dit najaar zullen we gezamenlijk vijf vertragingen geïdentificeerd hebben en oplossingen aandragen. Nog een voorbeeld van samenwerking is die met Staatsbosbeheer en Rijkswaterstaat om te onderzoeken hoe wij met elkaar meerwaarde kunnen creëren op het vlak van duurzaamheid. Wat we nodig hebben om ‘harder’ te gaan en in te spelen op de toekomst. Die samenwerkingen waren er al, maar door de situatie waar we in zitten, zin we meer getriggerd elkaar op te zoeken.”
Welke vraag stel je aan Doekle Terpstra, voorzitter Techniek Nederland?
“Je vertegenwoordigt een belangrijk onderdeel van het bouwproces en zit in een schakelpositie. Welke vertragingen zie jij nu ontstaan en wat kan vanuit jouw branche gedaan worden om die te doorbreken of te versnellen?”